Η δερματολόγος στο Αγρίνιο Βασιλική Παπαγεωργίου εξηγεί την σημασία της πρόληψης στον καρκίνο του δέρματος

Ο Μάιος έχει καθιερωθεί διεθνώς ως μήνας ευαισθητοποίησης για τον καρκίνο του δέρματος, μια υπενθύμιση της αξίας της πρόληψης καθώς η ηλιοφάνεια αυξάνεται και η έκθεση στον ήλιο γίνεται εντονότερη. Ο προληπτικός έλεγχος σπίλων, μέσα από τακτική δερματολογική εξέταση και δερματοσκόπηση, αποτελεί βασικό εργαλείο για την έγκαιρη ανίχνευση ύποπτων βλαβών πριν εξελιχθούν σε κακοήθειες, όπως το μελάνωμα. Η έγκαιρη διάγνωση και η σωστή πρόληψη παραμένουν τα πιο ισχυρά μέσα για τη μείωση των περιστατικών και της θνησιμότητας από καρκίνο του δέρματος.

Στο παρόν άρθρο θα δούμε αναλυτικά τι είναι οι σπίλοι, γιατί είναι σημαντικός ο έλεγχος τους, ποιος είναι ο ρόλος της δερματοσκόπησης και της χαρτογράφησης καθώς και πώς συμβάλλουν στην πρόληψη και την έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου του δέρματος.

 

Τι είναι οι σπίλοι;

Οι σπίλοι – γνωστοί και ως «ελιές» – αποτελούν καλοήθεις βλάβες του δέρματος και σχηματίζονται από συσσωρεύσεις μελανοκυττάρων, των κυττάρων που είναι υπεύθυνα για τη χρωστική του δέρματος. Διακρίνονται σε συγγενείς, που είναι ορατοί από τη γέννηση, και επίκτητους, οι οποίοι εμφανίζονται κατά την παιδική ή εφηβική ηλικία. Είναι απολύτως φυσιολογικό να υπάρχουν πολλοί σπίλοι στο σώμα – ένας ενήλικας με ανοιχτό φωτότυπο μπορεί να έχει έως και 40. Οι περισσότεροι έχουν ομοιόμορφο χρώμα, σαφή περιγράμματα και στρογγυλεμένο σχήμα, χωρίς να ενέχουν κάποιον κίνδυνο. Υπάρχουν, ωστόσο, και οι δυσπλαστικοί σπίλοι, που παρουσιάζουν άτυπα χαρακτηριστικά, όπως ανομοιογενές χρώμα, ακανόνιστα όρια ή μεγαλύτερο μέγεθος. Αν και από μόνοι τους δεν είναι κακοήθεις, η παρουσία πολλών τέτοιων σπίλων αυξάνει σημαντικά την πιθανότητα εμφάνισης μελανώματος και καθιστά αναγκαίο τον τακτικό δερματολογικό έλεγχο.

 

Έλεγχος Σπίλων- Γιατί είναι σημαντικός;

Ο τακτικός έλεγχος σπίλων είναι καθοριστικός για την πρόληψη του καρκίνου του δέρματος, καθώς επιτρέπει την έγκαιρη ανίχνευση ύποπτων αλλαγών πριν εξελιχθούν σε σοβαρό πρόβλημα. Το μελάνωμα, ο πιο επιθετικός και δυνητικά θανατηφόρος τύπος, ξεκινά από έναν προϋπάρχοντα σπίλο ή εμφανίζεται ως νέα βλάβη με ασυνήθιστη όψη. Στην Ελλάδα καταγράφονται κάθε χρόνο περίπου 400–500 νέα περιστατικά, με την επίπτωση να παρουσιάζει αυξητική τάση. Αν και το μελάνωμα αποτελεί μικρό ποσοστό των συνολικών δερματικών καρκίνων, ευθύνεται για το μεγαλύτερο μέρος των θανάτων λόγω της ικανότητάς του να δίνει πρώιμα μεταστάσεις. Όταν όμως διαγνωστεί εγκαίρως, η πρόγνωση είναι εξαιρετική – το ποσοστό 5ετούς επιβίωσης ξεπερνά το 90%. Άλλοι τύποι καρκίνου του δέρματος (όπως θα δούμε παρακάτω) είναι μεν συχνότεροι αλλά λιγότερο επικίνδυνοι. Ωστόσο και αυτοί πρέπει να εντοπίζονται και να αντιμετωπίζονται έγκαιρα. Συνεπώς, ο προληπτικός δερματολογικός έλεγχος – ειδικά σε άτομα με πολλούς σπίλους ή άλλους παράγοντες κινδύνου – μπορεί κυριολεκτικά να σώσει ζωές μέσω της έγκαιρης διάγνωσης και θεραπείας.

 

Κατηγορίες καρκίνου του δέρματος

Ο όρος καρκίνος του δέρματος αναφέρεται σε διάφορους τύπους κακοήθων όγκων που προέρχονται από τα κύτταρα της επιδερμίδας. Οι συχνότερες και κλινικά σημαντικότερες μορφές είναι οι εξής:

• Βασικοκυτταρικό καρκίνωμα (BCC)

Αποτελεί τον πιο συχνό τύπο καρκίνου του δέρματος, αντιπροσωπεύοντας περίπου το 75–80% των περιπτώσεων. Αναπτύσσεται από τα βασικά κύτταρα της επιδερμίδας και εμφανίζεται συνήθως ως μικρή, γυαλιστερή ογκίδιο ή πληγή που δεν επουλώνεται, κυρίως σε περιοχές με έντονη ηλιακή έκθεση (πρόσωπο, αυτιά, λαιμός). Έχει βραδεία εξέλιξη και σπάνια δίνει μεταστάσεις, ωστόσο μπορεί να προκαλέσει σημαντική τοπική καταστροφή των ιστών αν δεν αντιμετωπιστεί. Η έγκαιρη διάγνωση και αφαίρεσή του οδηγεί σχεδόν πάντα σε πλήρη ίαση.

• Ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα (SCC)

Πρόκειται για τον δεύτερο συχνότερο καρκίνο του δέρματος. Προέρχεται από τα κερατινοκύτταρα (ή ακανθοκύτταρα) και εμφανίζεται συνήθως ως ερυθρή, σκληρή βλάβη ή έλκος με ανυψωμένα όρια. Συχνά εντοπίζεται σε περιοχές με χρόνια έκθεση στον ήλιο (π.χ. πρόσωπο, χείλη, άνω άκρα), αλλά και σε σημεία με προϋπάρχουσες ουλές ή χρόνιες δερματικές αλλοιώσεις. Είναι πιο επιθετικό από το BCC και μπορεί να διηθήσει βαθύτερους ιστούς ή, σε σπάνιες περιπτώσεις, να προκαλέσει μεταστάσεις. Παρόλα αυτά, η έγκαιρη αντιμετώπιση – κυρίως με χειρουργική αφαίρεση – οδηγεί συνήθως σε πολύ καλά αποτελέσματα.

• Μελάνωμα

Το μελάνωμα είναι η πιο επιθετική μορφή καρκίνου του δέρματος, αν και λιγότερο συχνή (περίπου 1–5% των περιστατικών). Αναπτύσσεται από τα μελανοκύτταρα – τα κύτταρα που παράγουν μελανίνη – και μπορεί να προκύψει είτε σε προϋπάρχοντα σπίλο είτε ως νέα σκουρόχρωμη αλλοίωση με ασυνήθιστη μορφή. Χαρακτηρίζεται από υψηλό δυναμικό πρώιμης μετάστασης μέσω λεμφαγγείων ή αιματογενώς, γεγονός που το καθιστά ιδιαίτερα επικίνδυνο εάν δεν εντοπιστεί εγκαίρως. Σε πρώιμα στάδια είναι πλήρως ιάσιμο με χειρουργική αφαίρεση, ενώ η πρόγνωση επιδεινώνεται σημαντικά όσο προχωρά. Αν και οι νεότερες θεραπείες – όπως η ανοσοθεραπεία και οι στοχευμένες θεραπείες – έχουν βελτιώσει αισθητά την επιβίωση ακόμη και σε προχωρημένα στάδια, τίποτα δεν υποκαθιστά την αξία της έγκαιρης διάγνωσης.

Σημείωση: Υπάρχουν και σπανιότερες μορφές καρκίνου του δέρματος, όπως το καρκίνωμα από κύτταρα Merkel και τα δερματικά λεμφώματα. Ωστόσο, το βασικοκυτταρικό και το ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα, μαζί με το μελάνωμα, αποτελούν τη μεγάλη πλειονότητα των περιστατικών στην καθημερινή κλινική πράξη.

 

Τι είναι η δερματοσκόπηση και πώς συμβάλλει στην πρόληψη του καρκίνου του δέρματος;

Η δερματοσκόπηση είναι μια σύγχρονη, μη επεμβατική και απολύτως ανώδυνη διαγνωστική μέθοδος που χρησιμοποιείται για τη λεπτομερή εξέταση σπίλων και άλλων βλαβών του δέρματος. Με τη βοήθεια ενός ειδικού οργάνου, του δερματοσκοπίου, ο δερματολόγος μπορεί να παρατηρήσει δομές και μοτίβα κάτω από την επιφανειακή στιβάδα της επιδερμίδας, τα οποία δεν είναι ορατά με γυμνό μάτι. Η τεχνική αυτή αυξάνει σημαντικά τη διαγνωστική ακρίβεια, βοηθώντας στην έγκαιρη αναγνώριση ύποπτων ή προκαρκινικών αλλοιώσεων, όπως και στο να ξεχωρίσουν καλοήθεις σπίλοι από βλάβες που μπορεί να εξελιχθούν σε μελάνωμα ή άλλες μορφές καρκίνου του δέρματος. Χάρη στη δερματοσκόπηση, η πρόληψη γίνεται στοχευμένη και αποτελεσματική, μειώνοντας τον κίνδυνο καθυστερημένης διάγνωσης και ενισχύοντας τις πιθανότητες πλήρους ίασης σε περίπτωση πρώιμης ανίχνευσης.

 

Έλεγχος Σπίλων- Πότε είναι απαραίτητη η χαρτογράφηση;

Η ψηφιακή χαρτογράφηση σπίλων είναι μια προηγμένη διαγνωστική μέθοδος που συνδυάζει τη δερματοσκόπηση με υψηλής ανάλυσης φωτογραφική απεικόνιση, επιτρέποντας την ακριβή και συστηματική παρακολούθηση των σπίλων σε βάθος χρόνου. Κατά τη διαδικασία, πραγματοποιείται καταγραφή ολόκληρης της επιφάνειας του δέρματος με ειδικό εξοπλισμό υψηλής ανάλυσης και ταυτόχρονα δερματοσκοπική απεικόνιση των σπίλων που παρουσιάζουν ενδιαφέρον. Η χαρτογράφηση είναι εξαιρετικά χρήσιμη σε άτομα με πολλούς ή άτυπους σπίλους, ιστορικό μελανώματος ή αυξημένο κίνδυνο καρκίνου του δέρματος, καθώς επιτρέπει τη σύγκριση παλαιών και νέων εικόνων με σκοπό την άμεση ανίχνευση οποιασδήποτε αλλαγής. Με αυτόν τον τρόπο, μπορεί να εντοπιστεί εγκαίρως ακόμη και το παραμικρό σημάδι πρώιμης κακοήθειας, μειώνοντας τις άσκοπες αφαιρέσεις και ενισχύοντας την πρόληψη.

 

Ποιοι πρέπει να υποβάλλονται σε χαρτογράφηση σπίλων;

Ο έλεγχος σπίλων συνιστάται μία φορά τον χρόνο για όλα τα άτομα άνω των 18 ετών, ως βασικό μέτρο πρόληψης του καρκίνου του δέρματος. Ωστόσο, υπάρχουν συγκεκριμένες ομάδες υψηλού κινδύνου που απαιτούν συχνότερη και πιο ενδελεχή παρακολούθηση, συχνά με τη χρήση ψηφιακής χαρτογράφησης σπίλων, λόγω της αυξημένης πιθανότητας εμφάνισης μελανώματος ή άλλων κακοηθειών. Συγκεκριμένα:

• • Άτομα με αυξημένο αριθμό σπίλων. Η παρουσία μεγάλου αριθμού σπίλων (άνω των 50) στο σώμα συσχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης μελανώματος. Τα άτομα αυτά θα πρέπει να υποβάλλονται σε τακτικό δερματολογικό έλεγχο, καθώς η πιθανότητα να εμφανιστεί κακοήθεια σε κάποιον από τους σπίλους ή να αναπτυχθεί νέα ύποπτη βλάβη είναι μεγαλύτερη.
  • Άτομα με δυσπλαστικούς (άτυπους) σπίλους. Σπίλοι με ακανόνιστα όρια, ποικιλία χρωμάτων ή ασυνήθιστο σχήμα απαιτούν ιδιαίτερη προσοχή, καθώς η παρουσία πολλών τέτοιων αλλοιώσεων (άνω των 5) συνδέεται με αυξημένο ογκολογικό κίνδυνο.
  • Άτομα με ανοιχτόχρωμο φωτότυπο. Άτομα με πολύ ανοιχτό δέρμα, ξανθά ή κόκκινα μαλλιά και ανοιχτόχρωμα μάτια, που «καίγονται» εύκολα στον ήλιο, έχουν μεγαλύτερη ευαισθησία στην υπεριώδη ακτινοβολία και υψηλότερο κίνδυνο δερματικών καρκίνων.
  • Άτομα με ιστορικό σοβαρών ηλιακών εγκαυμάτων. Ηλιακά εγκαύματα με φουσκάλες – ιδίως όταν έχουν συμβεί στην παιδική ή εφηβική ηλικία – συνδέονται με αυξημένο σωρευτικό κίνδυνο εμφάνισης μελανώματος αργότερα στη ζωή. Τα άτομα αυτά πρέπει να παρακολουθούνται προληπτικά και να αποφεύγουν την περαιτέρω έκθεση χωρίς προστασία.
  • Άτομα με προσωπικό ή οικογενειακό ιστορικό μελανώματος. Άτομα που έχουν νοσήσει στο παρελθόν ή έχουν συγγενή πρώτου βαθμού με μελάνωμα, ανήκουν στην ομάδα υψηλού κινδύνου και απαιτείται στενή ιατρική παρακολούθηση.
  • Ανοσοκατασταλμένοι ασθενείς. Μεταμοσχευμένοι ασθενείς, άτομα με χρόνια λήψη κορτικοστεροειδών ή άλλων ανοσοκατασταλτικών φαρμάκων διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του δέρματος και πρέπει να εξετάζονται προληπτικά σε τακτά διαστήματα.
  • Χρήστες solarium. Η έκθεση σε τεχνητή υπεριώδη ακτινοβολία, όπως αυτή που χρησιμοποιείται στο solarium, έχει αποδεδειγμένα συσχετιστεί με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης μελανώματος και άλλων μορφών καρκίνου του δέρματος. Όσοι έχουν κάνει συχνή χρήση solarium στο παρελθόν πρέπει να υποβάλλονται σε τακτικό δερματολογικό έλεγχο, ακόμη και αν δεν παρατηρούν εμφανή σημεία στο δέρμα τους.
  • Άτομα που παρατηρούν αλλαγές σε σπίλους. Οποιαδήποτε αιφνίδια μεταβολή σε μέγεθος, χρώμα, σχήμα ή υφή ενός σπίλου, καθώς και η εμφάνιση νέας βλάβης με ασυνήθιστη όψη, αποτελεί λόγο για άμεση αξιολόγηση από δερματολόγο.

 

Έλεγχος Σπίλων: Πλήρης οδηγός για ασφαλή αυτοεξέταση

Πέρα από τον τακτικό ιατρικό έλεγχο, είναι πολύ σημαντικό να μπορούμε να παρατηρούμε το δέρμα μας και μόνοι μας. Ο αυτοέλεγχος σπίλων συνιστάται να γίνεται μία φορά τον μήνα, σε καλά φωτισμένο χώρο, με τη βοήθεια καθρέφτη – ή και ενός δεύτερου ατόμου για δύσκολα προσβάσιμες περιοχές, όπως η πλάτη.

Για την αξιολόγηση ενός σπίλου ως ύποπτου ή μη, προτείνεται ο κανόνας ABCDE – ένας απλός και αποτελεσματικός οδηγός αυτοεξέτασης:

• • A – Asymmetry (Ασυμμετρία). Ένας σπίλος με ασύμμετρο ή ακανόνιστο σχήμα, όπου η μία πλευρά δεν «ταιριάζει» με την άλλη ως προς το περίγραμμα ή τη δομή, μπορεί να αποτελεί πρώιμη ένδειξη κακοήθειας και χρειάζεται άμεση ιατρική εκτίμηση.
  • B – Border (Όρια). Όταν τα όρια ενός σπίλου είναι ακανόνιστα, οδοντωτά ή «σβησμένα», μπορεί να υποδηλώνουν κάτι ύποπτο. Αντιθέτως, οι καλοήθεις σπίλοι παρουσιάζουν συνήθως καθαρό, ομοιόμορφο και καλά περιεγραμμένο περίγραμμα.
  • C – Color (Χρώμα). Η παρουσία ποικίλων αποχρώσεων στον ίδιο σπίλο (π.χ. καφέ, μαύρο, κόκκινο, γκρι, μπλε) ή ξαφνική αλλαγή στο χρώμα είναι ύποπτη.
  • D – Diameter (Διάμετρος). Διάμετρος μεγαλύτερη από 6 χιλιοστά (όσο περίπου μια γόμα μολυβιού) μπορεί να αποτελεί ένδειξη κινδύνου, ιδιαίτερα αν συνοδεύεται και από άλλες αλλαγές.
  • E – Evolving (Εξέλιξη). Οποιαδήποτε μεταβολή σε έναν σπίλο με την πάροδο του χρόνου – είτε αφορά το μέγεθος, το σχήμα, το χρώμα, την υφή ή την εμφάνιση νέων συμπτωμάτων όπως αιμορραγία, φαγούρα ή ευαισθησία – είναι ένα σημάδι που δεν πρέπει να αγνοείται. Εξίσου ανησυχητική μπορεί να είναι και η εμφάνιση νέου σπίλου σε ενήλικα.

Αξίζει να τονιστεί ότι δεν είναι απαραίτητο να υπάρχουν όλα τα παραπάνω χαρακτηριστικά για να θεωρηθεί ένας σπίλος ύποπτος. Αρκεί ακόμη και μία ασυνήθιστη αλλαγή για να δικαιολογήσει επίσκεψη στον δερματολόγο. Εάν παρατηρήσετε οποιοδήποτε από τα ανησυχητικά σημεία που αναφέρθηκαν στον αυτοέλεγχο, μην καθυστερείτε – απευθυνθείτε άμεσα σε ειδικό για αξιολόγηση.

 

Έλεγχος σπίλων- Η έγκαιρη διάγνωση σώζει ζωές

Με εξειδίκευση στην Ογκοδερματολογία και συνεχή μετεκπαίδευση στη δερματοσκόπηση και την ψηφιακή χαρτογράφηση σπίλων, η Δρ. Βασιλική Παπαγεωργίου προσφέρει υψηλού επιπέδου, εξατομικευμένη φροντίδα, συνδυάζοντας επιστημονική κατάρτιση και πολυετή κλινική εμπειρία. Η πρόληψη είναι το ισχυρότερο όπλο κατά του καρκίνου του δέρματος. Επικοινωνήστε σήμερα με το δερματολογικό ιατρείο μας στο Αγρίνιο και κλείστε το ραντεβού σας για έλεγχο σπίλων.

 

---

 

Δρ. Βασιλική Παπαγεωργίου, Δερματολόγος–Αφροδισιολόγος, MD, MSc

Πτυχιούχος Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών

Εξωτερική Συνεργάτης Νοσοκομείου “Ανδρέας Συγγρός”

Master of Science Πανεπιστημίου Στρασβούργου

Τ. Ιατρός Πανεπιστημιακών Νοσοκομείων Lyon

Μετεκπαιδευθείσα στην Παθολογία και Χειρουργική Όνυχος στα Πανεπιστημιακά Νοσοκομεία Brugmann και Saint-Pierre Βρυξελλών

Προυσιωτίσσης 27, Αγρίνιο (έναντι γηπέδου Παναιτωλικού). Τηλέφωνα επικοινωνίας: 2641307215 και 6937119603