Έρπης γεννητικών οργάνων: Η Δερματολόγος στο Αγρίνιο, Βασιλική Παπαγεωργίου, εξηγεί όσα πρέπει να γνωρίζετε για τη διάγνωση και τη θεραπεία

Παρότι η λέξη «έρπης» συχνά προκαλεί φόβο ή συνοδεύεται από κοινωνικό στίγμα, στην πραγματικότητα πρόκειται για μια πολύ συχνή και απολύτως διαχειρίσιμη ιογενή λοίμωξη. Ο έρπης των γεννητικών οργάνων είναι ένα από τα πιο διαδεδομένα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα (ΣΜΝ) παγκοσμίως και οφείλεται στον ιό του απλού έρπητα. Η εμφάνιση του έρπητα των γεννητικών οργάνων δεν σχετίζεται με έλλειψη υγιεινής ή ανήθικη συμπεριφορά, καθώς πρόκειται για μια συχνή και «φυσιολογική» λοίμωξη που μπορεί να προσβάλει οποιονδήποτε σεξουαλικά ενεργό άτομο. Η έγκαιρη διάγνωση από δερματολόγο–αφροδισιολόγο και η κατάλληλη αντιϊκή θεραπεία συμβάλλουν καθοριστικά στη γρήγορη υποχώρηση των συμπτωμάτων, στη μείωση των υποτροπών, αλλά και στον περιορισμό της μετάδοσης του ιού στον/στη σύντροφο. Επιπλέον, η σωστή ενημέρωση και πρόληψη αποτελούν τα πιο ισχυρά μέσα για την αποτελεσματική αντιμετώπιση και διαχείριση του έρπητα των γεννητικών οργάνων.

 

Τι είναι ο έρπης των γεννητικών οργάνων

Ο έρπης γεννητικών οργάνων είναι μία από τις πιο συχνές σεξουαλικώς μεταδιδόμενες λοιμώξεις (ΣΜΝ) παγκοσμίως. Προκαλείται από τον ιό του απλού έρπητα (Herpes Simplex Virus – HSV). Υπάρχουν δύο τύποι του ιού του απλού έρπητα οι οποίοι μπορούν να προκαλέσουν λοίμωξη στη γεννητική περιοχή:

• HSV-1 (τύπος 1). Είναι ο ιός που προκαλεί συνήθως τον επιχείλιο έρπητα, δηλαδή τις γνωστές φυσαλίδες ή “πληγές” γύρω από τα χείλη. Ωστόσο, μέσω στοματικής σεξουαλικής επαφής ο HSV-1 μπορεί να μεταδοθεί και στη γεννητική περιοχή, προκαλώντας έρπη γεννητικών οργάνων. Τα τελευταία χρόνια, λόγω της αυξημένης συχνότητας του στοματικού σεξ, ο HSV-1 ευθύνεται για όλο και περισσότερα νέα περιστατικά γεννητικού έρπητα, ιδιαίτερα σε νεαρά, σεξουαλικά ενεργά άτομα.
• HSV-2 (τύπος 2). Είναι ο πιο συχνός αιτιολογικός παράγοντας του έρπητα των γεννητικών οργάνων και μεταδίδεται σχεδόν αποκλειστικά μέσω σεξουαλικής επαφής (κολπικής, πρωκτικής ή, σπανιότερα, στοματικής).
  Ο HSV-2 τείνει να προκαλεί πιο συχνές υποτροπές σε σχέση με τον HSV-1, καθώς έχει ιδιαίτερη “προτίμηση” στους νευρικούς ιστούς της γεννητικής περιοχής, όπου μπορεί να παραμένει ανενεργός και να επανενεργοποιείται περιοδικά.

 

Πώς μεταδίδεται ο έρπης των γεννητικών οργάνων

Ο έρπης των γεννητικών οργάνων μεταδίδεται κυρίως μέσω άμεσης δερματικής ή βλεννογονικής επαφής με περιοχή που φέρει τον ιό του απλού έρπητα (HSV-1 ή HSV-2). Η μετάδοση συμβαίνει συνήθως κατά τη διάρκεια σεξουαλικής δραστηριότητας (κολπικής, πρωκτικής ή στοματικής) με άτομο που έχει ενεργή λοίμωξη ή ασυμπτωματική αποβολή του ιού. Ο ιός εισέρχεται στον οργανισμό μέσω των βλεννογόνων (όπως του κόλπου, του πέους, του πρωκτού ή του στόματος) ή μέσω μικροτραυματισμών του δέρματος. Αν και η πιθανότητα μετάδοσης είναι μεγαλύτερη όταν υπάρχουν ορατές βλάβες ή φυσαλίδες, ο HSV μπορεί να μεταδοθεί και χωρίς εμφανή συμπτώματα, μέσω της λεγόμενης ασυμπτωματικής αποβολής του ιού. Αυτό σημαίνει ότι ένα άτομο μπορεί να μεταδώσει τον ιό ακόμη κι αν δεν παρουσιάζει ορατές αλλοιώσεις, κάτι που εξηγεί γιατί στις περισσότερες περιπτώσεις η λοίμωξη προέρχεται από σύντροφο που δεν γνωρίζει ότι είναι φορέας.

Ο έρπης των γεννητικών οργάνων δεν μεταδίδεται μέσω:

• κοινής χρήσης πετσετών, εσωρούχων ή σεντονιών
• καθισμάτων τουαλέτας
• πισινών ή λουτρών
• απλής κοινωνικής επαφής (αγκαλιά ή χειραψία)

Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι ο ιός του απλού έρπητα δεν επιβιώνει για μεγάλο χρονικό διάστημα εκτός του ανθρώπινου σώματος και απαιτεί στενή, άμεση επαφή με τον δερματικό ή βλεννογονικό ιστό για να μεταδοθεί.

 

Ποια είναι τα συμπτώματα του έρπητα γεννητικών οργάνων

Τα συμπτώματα του έρπητα των γεννητικών οργάνων μπορεί να διαφέρουν σημαντικά μεταξύ των ατόμων. Ένα μεγάλο ποσοστό των φορέων του ιού του απλού έρπητα (HSV) παραμένει ασυμπτωματικό, γεγονός που ευνοεί τη σιωπηλή μετάδοση της λοίμωξης στον γενικό πληθυσμό. Όταν η λοίμωξη εκδηλωθεί κλινικά, προκαλείται το λεγόμενο πρώτο επεισόδιο ή πρωτολοίμωξη, το οποίο συνήθως είναι εντονότερο και παρατεταμένο σε σύγκριση με τις μελλοντικές υποτροπές. Συχνά συμπτώματα του πρώτου επεισοδίου περιλαμβάνουν:

• Αίσθημα καύσου, φαγούρας ή μυρμηκιάσματος στα γεννητικά όργανα, τον πρωκτό ή την περιγεννητική περιοχή.
• Εμφάνιση μικρών φυσαλίδων με διαυγές υγρό, οι οποίες μπορεί να σπάσουν και να εξελιχθούν σε επώδυνες ελκώσεις ή πληγές.
• Πόνο ή αίσθημα καύσου κατά την ούρηση, ιδιαίτερα όταν οι βλάβες εντοπίζονται κοντά στο στόμιο της ουρήθρας.
• Διόγκωση και ευαισθησία των βουβωνικών λεμφαδένων.
• Συστηματικά συμπτώματα, όπως πυρετό, κεφαλαλγία, μυαλγίες και κόπωση, που μοιάζουν με εκείνα μιας ήπιας ιογενούς λοίμωξης.

Οι βλάβες συνήθως επουλώνονται αυτόματα μέσα σε 7–10 ημέρες, χωρίς να αφήνουν ουλές, αν και ο ιός παραμένει σε λανθάνουσα κατάσταση στον οργανισμό και μπορεί να προκαλέσει υποτροπές στο μέλλον.

 

Υποτροπές (επαναλαμβανόμενα επεισόδια)

Μετά το πρώτο επεισόδιο, ο ιός του απλού έρπητα παραμένει λανθάνων μέσα στα αισθητικά νευρικά γάγγλια, όπου μπορεί να παραμείνει ανενεργός για μεγάλο χρονικό διάστημα. Σε ορισμένα άτομα, ο ιός μπορεί να επανενεργοποιηθεί περιοδικά, προκαλώντας επαναλαμβανόμενα επεισόδια έρπητα των γεννητικών οργάνων. Οι υποτροπές είναι συνήθως:

• πιο ήπιες σε ένταση
• συντομότερης διάρκειας (περίπου 3–5 ημέρες)
• και οι βλάβες εμφανίζονται στο ίδιο σημείο ή σε παρακείμενη περιοχή

Πριν από την εμφάνιση των χαρακτηριστικών φυσαλίδων, πολλοί ασθενείς αναφέρουν ένα πρόδρομο στάδιο, κατά το οποίο αισθάνονται μυρμηκίασμα, φαγούρα ή αίσθημα καύσου στην περιοχή. Αυτά τα προειδοποιητικά συμπτώματα αποτελούν ένδειξη επικείμενης επανενεργοποίησης του ιού.

 

Παράγοντες που μπορεί να πυροδοτήσουν τις υποτροπές του έρπητα γεννητικών οργάνων

Διάφοροι παράγοντες φαίνεται να διευκολύνουν την ενεργοποίηση του ιού, καθώς επηρεάζουν προσωρινά το ανοσοποιητικό σύστημα ή τους μηχανισμούς άμυνας του οργανισμού. Οι συχνότεροι είναι οι εξής:

• Έντονο στρες ή συναισθηματική φόρτιση. Το ψυχολογικό στρες προκαλεί μεταβολές στις ορμόνες και στην άμυνα του οργανισμού, δημιουργώντας ευνοϊκές συνθήκες για την επανεμφάνιση του ιού.
• Κόπωση ή αϋπνία. Η έλλειψη ύπνου και η σωματική εξάντληση μειώνουν την αποτελεσματικότητα του ανοσοποιητικού συστήματος, διευκολύνοντας την υποτροπή.
• Πυρετός ή άλλη λοίμωξη. Μια κοινή ίωση ή λοίμωξη μπορεί να αποδυναμώσει προσωρινά τον οργανισμό και να πυροδοτήσει νέο επεισόδιο.
• Έμμηνος ρύση (περίοδος). Οι ορμονικές διακυμάνσεις πριν ή κατά τη διάρκεια της εμμήνου ρύσης έχουν παρατηρηθεί ότι ευνοούν την επανενεργοποίηση του ιού σε ορισμένες γυναίκες.
• Έκθεση σε υπεριώδη ακτινοβολία (ήλιο). Η υπερβολική έκθεση στον ήλιο ή η παρατεταμένη χρήση σολάριουμ μπορεί να εξασθενίσει την άμυνα του δέρματος και, έτσι, ο ιός μπορεί να «ξυπνήσει».
• Κακή διατροφή ή μειωμένη άμυνα του οργανισμού. Έλλειψη βιταμινών, κακή θρέψη ή καταστάσεις που μειώνουν τη λειτουργία του ανοσοποιητικού (όπως χρόνιες ασθένειες ή λήψη ανοσοκατασταλτικών φαρμάκων) μπορούν επίσης να προκαλέσουν υποτροπή.

Αξιοσημείωτο είναι ότι η συχνότητα και η ένταση των υποτροπών ποικίλλουν μεταξύ των ατόμων. Μερικοί ασθενείς παρουσιάζουν επανειλημμένα επεισόδια εντός του ίδιου έτους, ενώ σε άλλους η λοίμωξη μπορεί να παραμένει ανενεργή για πολλά χρόνια.

 

Διάγνωση του έρπητα γεννητικών οργάνων

Η διάγνωση του έρπητα γεννητικών οργάνων γίνεται συνήθως εύκολα από δερματολόγο–αφροδισιολόγο, βάσει της κλινικής εικόνας και των ευρημάτων από τις χαρακτηριστικές βλάβες. Για επιβεβαίωση, ο δερματολόγος μπορεί να λάβει επίχρισμα από φυσαλίδα ή έλκος και το αποστέλλει για εργαστηριακή ανάλυση (PCR), προκειμένου να ανιχνευθεί η παρουσία του ιού του απλού έρπητα (HSV) και να καθοριστεί αν πρόκειται για HSV-1 ή HSV-2. Οι αιματολογικές εξετάσεις (ανίχνευση αντισωμάτων) δεν είναι πάντα αξιόπιστες, ειδικά στα αρχικά στάδια της λοίμωξης, γι’ αυτό προτιμάται η άμεση εξέταση του δείγματος από τη βλάβη. Όταν δεν υπάρχουν συμπτώματα, δεν συνιστάται συνήθως προληπτικός έλεγχος για τον ιό. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να διενεργείται παράλληλος έλεγχος για άλλες σεξουαλικώς μεταδιδόμενες λοιμώξεις, όπως ο HIV, η σύφιλη, τα χλαμύδια και η γονόρροια, δεδομένου ότι οι λοιμώξεις αυτές μπορεί να συνυπάρχουν με τον έρπητα των γεννητικών οργάνων.

 

Θεραπεία

Αν και δεν υπάρχει οριστική ίαση, η θεραπευτική αντιμετώπιση του έρπητα των γεννητικών οργάνων είναι αποτελεσματική και επιτρέπει τον έλεγχο των συμπτωμάτων. Η σωστή αγωγή συμβάλλει επίσης στη μείωση της διάρκειας των επεισοδίων και στην πρόληψη των υποτροπών.

Πρώτο επεισόδιο

Ο δερματολόγος–αφροδισιολόγος συνήθως χορηγεί αντιϊκή φαρμακευτική αγωγή, όπως acyclovir, valacyclovir ή famciclovir, η οποία περιορίζει τη διάρκεια και τη σοβαρότητα των συμπτωμάτων. Παράλληλα, συνιστάται:

• Καλή υγιεινή της περιοχής με χλιαρό νερό.
• Χρήση χαλαρών και βαμβακερών ρούχων, ώστε να μειώνεται ο ερεθισμός.
• Αποφυγή σεξουαλικών επαφών μέχρι να επουλωθούν πλήρως οι βλάβες, για να αποφευχθεί η μετάδοση του ιού.

 

Υποτροπές

Σε περιπτώσεις επαναλαμβανόμενων επεισοδίων, ο δερματολόγος μπορεί να προτείνει:

• Αγωγή κατά την έναρξη των συμπτωμάτων, για να περιοριστεί η διάρκεια και η ένταση της υποτροπής, ή
• Προληπτική καθημερινή θεραπεία, ιδίως σε άτομα με συχνές υποτροπές ή σε περιπτώσεις όπου απαιτείται μείωση του κινδύνου μετάδοσης στον/στη σύντροφο.

Η προληπτική αντιϊκή θεραπεία μειώνει τόσο τη συχνότητα και τη βαρύτητα των υποτροπών όσο και την πιθανότητα μετάδοσης του ιού.

 

Μπορώ να έχω σεξουαλικές επαφές αν έχω έρπη γεννητικών οργάνων;

Ναι, είναι δυνατές οι σεξουαλικές επαφές, όμως απαιτείται προσοχή, καθώς ο ιός του έρπητα μεταδίδεται εύκολα σε ορισμένες περιόδους. Ο έρπης μεταδίδεται ευκολότερα:

• Λίγο πριν, κατά τη διάρκεια ή αμέσως μετά από ένα επεισόδιο, όταν ο ιός είναι ενεργός στο δέρμα.
• Μέσω ασυμπτωματικής απόπτωσης, δηλαδή περιόδων κατά τις οποίες ο ιός υπάρχει στην επιφάνεια του δέρματος χωρίς να υπάρχουν ορατές βλάβες.

Για τη μείωση του κινδύνου μετάδοσης:

• Αποφύγετε τις σεξουαλικές επαφές κατά τη διάρκεια των εξάρσεων ή όταν υπάρχουν ερεθισμοί στην περιοχή.
• Χρησιμοποιείτε προφυλακτικό σε κάθε μορφή σεξουαλικής επαφής (κολπική, στοματική, πρωκτική).
• Ενημερώστε τον/την σύντροφό σας για τη διάγνωση, ώστε να υπάρχει αμοιβαία κατανόηση και υπευθυνότητα.
• Συζητήστε με τον δερματολόγο σας αν ενδείκνυται προληπτική αντιϊκή αγωγή, ειδικά εάν οι υποτροπές είναι συχνές ή εάν ο/η σύντροφος δεν έχει προσβληθεί.

Η ανοιχτή επικοινωνία και η σωστή ενημέρωση μεταξύ των συντρόφων συμβάλλουν ουσιαστικά τόσο στη μείωση του κινδύνου μετάδοσης όσο και στη διατήρηση μιας υγιούς σεξουαλικής σχέσης.

 

Έρπης γεννητικών οργάνων & εγκυμοσύνη

Η λοίμωξη από έρπη γεννητικών οργάνων δεν αποτελεί εμπόδιο στην εγκυμοσύνη, ωστόσο απαιτεί στενή ιατρική παρακολούθηση για την ασφάλεια τόσο της μητέρας όσο και του νεογνού.

• Όταν η λοίμωξη προϋπάρχει της εγκυμοσύνης, ο κίνδυνος μετάδοσης του ιού στο νεογνό κατά τον τοκετό είναι πολύ χαμηλός. Σε αυτές τις περιπτώσεις, ο γιατρός μπορεί να συστήσει αντιϊκή αγωγή προς το τέλος της κύησης, ώστε να μειωθεί περαιτέρω ο κίνδυνος ενεργοποίησης του ιού κοντά στον τοκετό.
• Όταν η λοίμωξη είναι πρόσφατη και εκδηλώνεται στο τρίτο τρίμηνο της κύησης, απαιτείται ειδική διαχείριση, καθώς υπάρχει αυξημένος κίνδυνος νεογνικής λοίμωξης. Αν υπάρχουν ενεργείς βλάβες τη στιγμή του τοκετού ή υψηλή πιθανότητα μετάδοσης, ο γιατρός μπορεί να προτείνει καισαρική τομή, ώστε να προστατευθεί το νεογνό από την έκθεση στον ιό.

Η έγκαιρη ενημέρωση του θεράποντος ιατρού και η κατάλληλη προληπτική αγωγή συμβάλλουν ουσιαστικά στην πρόληψη επιπλοκών και στη διασφάλιση μιας υγιούς εγκυμοσύνης και τοκετού.

 

Πώς να προφυλαχθείτε από τον έρπη των γεννητικών οργάνων

Η πρόληψη του έρπητα των γεννητικών οργάνων βασίζεται στην υπεύθυνη σεξουαλική συμπεριφορά και στη σωστή ενημέρωση. Η τήρηση ορισμένων απλών αλλά ουσιαστικών κανόνων μπορεί να μειώσει σημαντικά τον κίνδυνο μετάδοσης:

• Χρησιμοποιείτε προφυλακτικό σε κάθε μορφή σεξουαλικής επαφής (κολπική, στοματική, πρωκτική).
• Αποφύγετε τις σεξουαλικές επαφές κατά τη διάρκεια των εξάρσεων ή όταν υπάρχουν ερεθισμοί στην περιοχή.
• Μην αγγίζετε τις βλάβες και πλένετε καλά τα χέρια σας μετά από επαφή με την πάσχουσα περιοχή.
• Ενημερώστε τον/την σύντροφό σας σε περίπτωση διάγνωσης, ώστε να υπάρχει αμοιβαία πρόληψη και υπευθυνότητα.
• Υποβάλλεστε τακτικά σε έλεγχο για σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα, ιδιαίτερα εάν έχετε πολλαπλούς ή νέους συντρόφους.

Η γνώση, η ανοιχτή επικοινωνία και η πρόληψη αποτελούν τα πιο αποτελεσματικά «όπλα» απέναντι στον ιό και συμβάλλουν στη διατήρηση μιας υγιούς σεξουαλικής ζωής.

 

Επικοινωνήστε με το ιατρείο μας

Εάν υποψιάζεστε ότι έχετε έρπη γεννητικών οργάνων ή παρουσιάζετε συμπτώματα, επικοινωνήστε με το ιατρείο της Δερματολόγου- Αφροδισιολόγου Βασιλικής Παπαγεωργίου στο Αγρίνιο. Η σωστή διάγνωση και η εξατομικευμένη θεραπευτική προσέγγιση είναι το πρώτο βήμα για την αποκατάσταση της υγείας σας και της ψυχικής σας ηρεμίας.

---

 

Δρ. Βασιλική Παπαγεωργίου, Δερματολόγος–Αφροδισιολόγος, MD, MSc

Πτυχιούχος Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών

Εξωτερική Συνεργάτης Νοσοκομείου “Ανδρέας Συγγρός”

Master of Science Πανεπιστημίου Στρασβούργου

Τ. Ιατρός Πανεπιστημιακών Νοσοκομείων Lyon

Μετεκπαιδευθείσα στην Παθολογία και Χειρουργική Όνυχος στα Πανεπιστημιακά Νοσοκομεία Brugmann και Saint-Pierre Βρυξελλών

Προυσιωτίσσης 27, Αγρίνιο (έναντι γηπέδου Παναιτωλικού). Τηλέφωνα επικοινωνίας: 2641307215 και 6937119603