Στην Ελλάδα έχουμε ηλιοφάνεια περισσότερες από 300 ημέρες το χρόνο. Γι’ αυτό, ο Μάιος, ο μήνας που αρχίζουμε να εκθέτουμε το δέρμα μας περισσότερο στον ήλιο, καθιερώθηκε ως μήνας πρόληψης του καρκίνου του δέρματος. Το μελάνωμα αποτελεί την πιο επικίνδυνη κακοήθεια του δέρματος ενώ τα τελευταία χρόνια παρατηρείται αυξητική τάση των κρουσμάτων στη χώρα μας, με τις νέες διαγνώσεις να ανέρχονται στις 400-500 ετησίως. Κατά συνέπεια, αποτελεί τον 6ο συχνότερο τύπο καρκίνου στους άνδρες και τον 7ο συχνότερο στις γυναίκες.

Τι είναι ο σπίλος/η ελιά και τι το μελάνωμα;

Οι σπίλοι, οι κοινώς επονομαζόμενες «ελιές» είναι καλοήθεις όγκοι που δημιουργούνται από συναθροίσεις κυττάρων, τα σπιλοκύτταρα. Ονομάζονται συγγενείς σπίλοι όταν είναι εμφανείς κατά τη γέννηση και επίκτητοι όταν εμφανίζονται αργότερα. Το μελάνωμα είναι μία κακοήθης βλάβη του δέρματος που προέρχεται από τα μελανοκύτταρα. Μπορεί να εμφανιστεί ως μία περίεργη ελιά ή να δημιουργηθεί πάνω σε έναν προϋπάρχοντα σπίλο.

Τι περιλαμβάνει η εξέταση σπίλων και κάθε πότε πρέπει να γίνεται;

Η εξέταση σπίλων γίνεται από Δερματολόγο, ο οποίος είναι ο ειδικός ιατρός για τις παθήσεις του δέρματος. Γίνεται με κλινική επισκόπηση και συνδυάζεται με την χρήση δερματοσκοπίου, ένα ειδικό μεγενθυντικό φακό με πολωμένο και μη πολωμένο φως που αυξάνει την ευκρίνεια της εξέτασης. Η εξέταση συστήνεται να γίνεται κάθε χρόνο, εφόσον δε συντρέχει άλλος λόγος και προτιμάται να μην γίνεται σε μαυρισμένο δέρμα. Ασθενείς με ιστορικό μελανώματος, πολλούς σπίλους ή άτυπους σπίλους έχουν ένδειξη για ψηφιακή χαρτογράφηση σπίλων, δηλαδή φωτογραφική απεικόνιση και καταγραφή των σπίλων.

Ποιοι είναι οι παράγοντες κινδύνου για το μελάνωμα;

Το ιστορικό ηλιακών εγκαυμάτων στην παιδική και εφηβική ηλικία, ο αυξημένος αριθμός σπίλων (>50), η ύπαρξη πολλών δυσπλαστικών σπίλων, ένας ανοιχτόχρωμος φωτότυπος δέρματος (δηλαδή ανοιχτόχρωμο δέρμα, ξανθά ή κόκκινα μαλλιά και ανοιχτόχρωμα μάτια), το ατομικό ή/και οικογενειακό ιστορικό μελανώματος (δηλαδή πρώτου βαθμού συγγενής να έχει διαγνωστεί με μελάνωμα)  αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης μελανώματος.

Τι ρόλο παίζουν το φύλο και η ηλικία στη διάγνωση του μελανώματος;

Το μελάνωμα είναι εξαιρετικά σπάνιο στην παιδική ηλικία. Στην ενήλικο ζωή, μπορεί να παρουσιαστεί σε οποιαδήποτε ηλικία. Επίσης, εντοπίζεται συχνότερα στη ράχη στους άνδρες και στα κάτω άκρα στις γυναίκες.

Πότε πρέπει να ανησυχήσουμε για κάποιον σπίλο;

Οποιαδήποτε ελιά με ασυμμετρία ή μεταβολή στο σχήμα, το χρώμα και το μέγεθος θα πρέπει να μας ανησυχήσει. Πιο αναλυτικά, για την παρακολούθηση των σπίλων ισχύει ο κανόνας ABCDE. Έτσι, θυμόμαστε ότι οποιαδήποτε Ασυμμετρία (Αsymmetry), ασαφες όριο (Border), αλλαγή ή εμφάνιση πολλαπλών χρωμάτων (Color), μέγεθος μεγαλύτερο των 5mm  (Diameter) και οποιαδήποτε βλάβη που μεταβάλλει κάποιο χαρακτηριστικό της (Evolution), θα πρέπει να τη δείχνουμε στο Δερματολόγο μας. Το ίδιο ισχύει και για κάθε βλάβη που θεωρούμε ότι είναι καινούργια.

Έχω ακούσει ότι δεν κάνει να αφαιρούμε/πειράζουμε τις ελιές γιατί μπορεί να κάνουμε κακό!Ισχύει;

Πρόκειται για έναν «αστικό μύθο»! Κάθε βλάβη στο δέρμα μπορεί θεωρητικά να αφαιρεθεί. Ασφαλώς, κάθε σπίλος που αφαιρείται, είτε για αισθητικούς είτε για ιατρικούς λόγους, θα πρέπει να εξετάζεται ιστολογικά ώστε να επιβεβαιωθεί η φύση της βλάβης (αν δηλαδή πρόκειται για σπίλο ή για μελάνωμα). Επομένως, η αφαίρεση καθαυτή δεν επηρεάζει τη διάγνωση. Τουναντίον, μας βοηθά να διαπιστώσουμε για το αν πρόκειται για καλοήθη (σπίλο) ή κακοήθη (μελάνωμα) βλάβη και να αποφασιστεί αν χρειάζεται επιπλέον θεραπεία.

Ποια είναι η θεραπεία για το μελάνωμα;

Ανάλογα με το στάδιο, προτείνεται και η ανάλογη θεραπεία. Έτσι, σε ένα πολύ αρχικό στάδιο, θεραπεία είναι μόνον χειρουργική, με αφαίρεση της ύποπτης βλάβης και αφαίρεση του περιβάλλοντα ιστού (ευρεία εκτομή). Σε ποιο προχωρημένα στάδια προτείνεται ο συνδυασμός χειρουργικής θεραπείας με ανοσοθεραπεία.

Τι μέτρα πρόληψης προτείνονται για το μελάνωμα;

Αποφεύγουμε την έκθεση στον ήλιο και χρησιμοποιούμε αντιηλιακό με υψηλό δείκτη προστασίας το καλοκαίρι και το χειμώνα. Φοράμε καπέλο και προστατευτικό ρουχισμό και προσέχουμε ιδιαίτερα τα μικρά παιδιά! Δίνουμε έμφαση στην αυτοεξέταση και δεν αμελούμε την επίσκεψη στο δερματολόγο μία φορά το χρόνο. Θυμόμαστε πάντα ότι η έγκαιρη διάγνωση, σώζει ζωές!